هنوز نمی دانم چطور نویسنده شدم، روی هیچ شاخه ای ننشستم به جز شاخه داستان - وبلاگ همصحبت

به گزارش وبلاگ همصحبت، خبرنگاران : 84 ساله است و 60 سال از عمر نویسندگی اش می گذرد. در طول این سال ها، 600 داستان کوتاه از او منتشر شده و وقتی از او می پرسم چطور نویسنده شدید، می گوید: نمی دانم چطور نویسنده شدم اما هر داستانی را که به سرانجام می رساندم، داستان دیگری برای نوشتن داشتم. مجید دانش آراسته، نویسنده پیشکسوت گیلانی، شاید فکرش را نمی کرد که در چنین مسیری قدم بردارد؛ نویسنده ای که در سال 52، دغدغه اش داشتن 30 قصه بود و به قول خودش از چرخ روزگار آن 30 قصه، شد 30 کتاب.

فراز و نشیب های زندگی، او را به انسان خودساخته ای تبدیل نموده و در طول این سال ها، بدون اینکه احتیاجی ببیند با جریان و گروهی همراه شود، قلم را زمین نگذاشته است: هیچ وقت از کسی چیزی نخواستم. خودم به تنهایی کار کردم و به تنهایی نوشتم. در تمام مدت به تنهایی نوشتم. لحظاتی بود که از پا افتادم اما دوباره بلند شدم.

حافظه ی دانش آراسته، حافظه تاریخ داستان نویسی در دهه های پر رفت وآمد چهره ها و قلم هاست. او که نویسندگی را با خواندن آثار گورکی و چخوف آغاز نموده، روایتی زنده است از سیر تطور داستان نویسی ایرانی در 60 سال گذشته: داستانی که امروزه این همه برای خودش پرو بال پیدا نموده، در دوران ما مسخره می شد که داستان یعنی چه؟!، چرا؟.... چون شعر مطرح بود، آن هم غزل. ما نمی توانستم در یک داستان صدایمان را نازک کنیم، کلفت کنیم، پایین بیاوریم که دیگران را تحت تاثیر قرار دهیم... وقتی به کتاب خوانیِ جدی افتادم، اولین کتابی که خواندم کتاب همسفر من نوشته ماکسیم گورکی بود. چون گورکی کسی بود که تحصیلات نداشت و این طرف و آن طرف زندگی می کرد، زندگی اش و دنیاش را نزدیک به خودم می دیدم. همه این موارد بهانه ای شد تا در این شماره ارباب روایت به سراغ او بریم و با او گفت وگو کنیم.

شما یکم فرودین 1316 در رشت به دنیا آمدید. فرزند چندم خانواده بودید؟ و چند خواهر و برادر دارید؟

من فرزند اول خانواده بودم و دو خواهر و دو برادر داشتم که یک خواهر و یک برادرم را از دست دادم.

تا 12 سالگی با پدربزرگ و مادربزرگ تان زندگی می کردید. دلیلش چه بود؟

آن روزها زندگی این طور نبود. دلیلش دست تنگی پدرو مادرم بود.

از ویژگی های زندگی در کنار پدربزرگ تان بگویید. آن روزگار چگونه بر شما گذشت؟

وقتی بچه با پدربزرگ و مادربزرگش زندگی می نماید، آن قیدی که پدر و مادر نسبت به بچه دارند، ندارد؛ یعنی بچه احساس آزادی عمل می نماید. این آزادی را توجیه نمی کنم که خوب بود یا بد؛ ولی من از سن 5 یا 6 سالگی در کوچه بزرگ شدم. مادربزرگ و پدربزرگم بسیار مرا دوست داشتند و من هم همین طور. آن مفاهیم احساسی که آن روزها میان من و پدربزرگ و مادربزرگم بود، بعدها در فکرم زنده می شد و نبودِ آن ها را خیلی احساس می کردم. من حتی پدر و مادرم را نمی شناختم. گاهی که به خانه خودمان می آمدند- خانه پدربزرگم- می دیدم که مرد جوانی می گوید پدر من است و این برایم عجیب بود. در نگاه من، پدر و مادر باید انسان های پیری می بودند. احساسی که به پدربزرگ و مادربزرگم داشتم، همان احساسی که بود که به پدر و مادر باید می داشتم. والدین واقعی ام اما برای من به عنوان پدر و مادر رسمیت نداشتند.

بارزترین ویژگی شخصیتی پدربزرگ تان که باعث می شد تا این مقدار به سمتش کشیده شوید، چه بود؟

پدربزرگم سفال چین بود. آدم زحمت کشی بود و همواره در کارش احساس مسئولیت می کرد. زندگی اش در

آن روزها بیشتر سقف های خانه های رشت، سفالی بود و چون پدربزرگم در کارش بسیار تبحر داشت، به همین دلیل سفال چین اعیان و اشراف بود. مثلا خانه ابتهاج، محمدرضاخان رفیع که این ها فئودال های بزرگ آن زمان رشت بودند.

یک اتاق بدون پنجره گذشت و کم کم با کوشش و کار صاحب خانه دراندردشتی شد. او تنها یک پسر داشت که دایی من بود.

آن روزها بیشتر سقف های خانه های رشت، سفالی بود و چون پدربزرگم در کارش بسیار تبحر داشت، به همین دلیل سفال چین اعیان و اشراف بود. مثلا خانه ابتهاج، محمدرضاخان رفیع که این ها فئودال های بزرگ آن زمان رشت بودند.

پس سفال چینی خانه پدریِ هوشنگ ابتهاج هم به وسیله پدربزرگ شما صورت گرفته بود؟

بله. پدربزرگم سفال های خانه هایی را که دچار مشکل می شد، تعمیر می کرد. گاهی گنجشک ها و کلاغ ها سفال سقف خانه ها را برمی گردادند و در نتیجه سقف ها چکه می کردند. خود بحث بازسازی سفال، مفاهیم مختلفی دارد. مثلا چکه گیری که در آن، سفال چین سفال هایی که مشکل داشت را درست می کرد یا مثلا دوراز یعنی خانه ای که تمام سفال های آن باید از نو درست می شد و سفال های شکسته را عوض می کردند. عموماً خانه های اشراف خیلی به دوراز احتیاج داشت که خانه آقای ابتهاج هم چنین بود.

داستان های شما بیشتر به قشر پایین جامعه می پردازد و در آن ها، با شخصیت های ساده و کارگر زیاد روبرو می شویم. تجربه زندگی در محیط های کارگری چه تاثیری بر آثار داستانی شما داشت؟

من زندگی متفاوتی داشتم؛ اول این که تحصیلات نداشتم و تا دوم مبه وسیلهه تحصیل کردم. با دوری از مدرسه، در جاهای مختلفی مثل دفترخانه، کارگاه های جاده سازی، کارخانه گالش سازی و کارخانه ریخته گری کار کردم و در نهایت کارمند کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان شدم. کار در هر کدام از این محیط ها در ناخودآگاه من تاثیر می گذاشت و بعدها که از هر کدام از این محیط ها دور می شدم، تمام داستان هایی را که متعلق به آن محیط بود، می نوشتم. من داستان تمام آن آدم ها را با فکریت خودم می نوشتم و وقتی احساس می کردم دِینی نسبت به آن ها دارم، دینم را تا آنجا که در توانم بود ادا می کردم. با این مساله به صورت ارزشی برخورد نمی کنم؛ چون من با این آدم ها زندگی کردم. البته عموما در مصاحبه هایم در زمینه مشاغلی که از کودکی داشتم، صحبتی نمی کنم؛ چون معتقدم داستان های یک نویسنده و شعرهای یک شاعر هستند که درباره نویسنده و شاعر حرف می زنند. من با داستان هایم حرف می زنم.

منتقدان معتقدند که یکی از رسالت های نویسنده، پرداختن به معضلات و مسائل اجتماعی اقشار مختلف جامعه است؛ درحالی که امروزه اغلب نویسنده ها کمتر سمت چنین سوژه هایی می فرایند. نظر شما دراین باره چیست؟

به نظر من؛ نوشتن از سوژهایی غیر از سوژه های اجتماعی ایراد نیست؛ یعنی من که از مردم نوشتم، هیچ وقت نمی آیم این مساله را مثل چماق کنم بر سر کسی که مثل من فکر نمی نماید یا مثل من نمی نویسد. هرگز این کار را نمی کنم. هر دوره ای و هر دنیای، نویسنده های خودش را دارد. من از سال های دور داستان نویسی می کنم و امروز بیش از 60 سال از عمر نویسندگی ام می گذرد. من تحت تاثیر کتاب های ماکسیم گورکی بود که نویسنده شدم. این دوره هم گذشت. امروز بیشتر نویسنده ها دانش دیده هستند، تحصیل نموده هستند؛ پس همان دنیا بینی را دارند که در آن زندگی می نمایند. این که نویسنده از چه بنویسد حالت ارثی ندارد.

البته من داستان های زیادی هم نوشتم که اصلا در آن محیط ها نبودم. به نظر من نویسنده باید تخیل داشته باشد. بعضی ها درباره داستان های من می گویند واقعیت، واقعیت، واقعیت... اما واقعیت به آن معنا وجود خارجی ندارد. وقتی داستانی از یک آدم می نویسم، وجود فیزیکی او یک چیز است و وجودی که من برای او می سازم چیز دیگری است. برای مثال من داستان های قهوه خانه ای زیادی نوشتم. چرا؟ به این خاطر که در رشت سالی 200 روز بارانی است. زندگی در دوره فئودالیسم، سکون بود و تحرک نداشت، و مردم در روزهای بارانی، در قهوه خانه ها می نشستند. در همین دورهم نشستن ها، یکی می آمد و ماجرایی می گفت یا مثلا یکی می آمد و می گفت

آن روزها که من داستان نویسی را در رشت آغاز کردم، ما چند نفر بودیم؛ من، محمود طیاری، ابراهیم رهبر، هادی جامعی و اکبر رادی که بعد به نمایشنامه نویسی گرایش پیدا کرد.

سقف خانه ام چکه می نماید، و استاد را برای تعمیر می برد. در واقع قهوه خانه مکانی بود برای زندگی کردن؛ مثل یک شهر. امروز دیگر همان طور که همه چیز تغییر نموده، روابط در قهوه خانه ها هم تغییر نموده است. من سعی کردم این فرایند و تغییر روابط را در داستان هایم نشان دهم. امروز وقتی از روابط و قرار صحبت می شود، کافی شاپ به فکر می آید که مسلما یک فضای روشنفکرانه ای دارد. اما برای هرکسی امکان ندارد به کافی شاپ برود که یک چای آب زیپو بخورد و نمی دانم... چقدر برایش پول بدهد؛ چهل هزار تومان... بیست هزار تومان... یا هرچقدر. ولی در قهوه خانه دو استکان چای، خیلی بشود، هزار تومان. پس هر زندگی داستان خود را طلب می نماید.

چاپ نخستین داستان از شما به سال 1336 و نشریه پرچم برمی شود. از فضای آن روزهای داستان نویسی تان بگویید.

آن روزها که من داستان نویسی را در رشت آغاز کردم، ما چند نفر بودیم؛ من، محمود طیاری، ابراهیم رهبر، هادی جامعی و اکبر رادی که بعد به نمایشنامه نویسی گرایش پیدا کرد. البته یکی دو نفر دیگر هم بودند که کم کارتر بودند. ولی درحال حاضر در رشت بیش از 60 نویسنده خانم و آقای داستان نویس و رمان نویس داریم. یعنی امروز فضا، فضای دیگری است که من وارد این بحث نمی شوم. اما آن روزها که من داستان نویسی را آغاز کردم، اگر یک داستان از من در نشریه ای چاپ می شد، خیلی مهم بود؛ چون نمی شد هرکسی هرچیزی بدهد و در نشریه ها منتشر شود. برای چاپ یک داستان در یک نشریه، باید افرادی روی آن نظر می دادند و وقتی داستانی در نشریه ای منتشر می شد، دیگر شناخته می شدید. برخلاف امروز که در فضای مجازی، داستان های بسیاری منتشر می شود که -گاهی فرض کنید- تولد یک شبه دارند. حتی گاهی بعضی تصمیم می گیرند کتاب نباشد و متن کتاب به صورت صوتی ارائه می شود. به هر حال این ها کار زمانه است و نمی توان با آن ها مبازره کرد. هرکسی در هر دوره ای یک چیزی کار می نماید...

بله، امروز نویسنده های زیادی داریم. من هرگز از خودم نمی گویم که خودم را هوار کنم. هر نویسنده ای اسب خودش را دارد. من کاری به این چیزها ندارم چون دنیا بینی آن ها با دنیا بینی من فرق می نماید. امروزه دیگر نویسنده ای نیست که بگوید من می خواهم با توده های زحمت کش گرسنه بگردم تا معنی فقر را بفهمم، معنی گرسنگی را بفهمم. این چیزها دیگر کلاسیک شده و این فکریت دیگر پایدار نیست. اینجاست که من با 64 سال سابقه نویسندگی، می گویم اگر کسی می خواهد مرا قضاوت کند، باید کارهای مرا بخواند تا فرایند و سیر آثارم را بررسی کند؛ چراکه من فکریت مشخص شده ای ندارم که دنیای در فکرم داشته باشم و بچسبم به دنیا خودم و با خودم فکر کنم که دنیا دیگری جز این نیست. نه. من هم در این جامعه زندگی می کنم و انسان ها را می بینم.

کمی بیشتر درباره تفاوت های فضا ادبی امروز با دهه های 40 و 50 شرح دهید. نویسندگی در آن دوره با حال حاضر، چه فرق هایی داشت؟

ادبیات امروز نسبت به دهه های 40 و 50 بسیار فرق دارد. آن روزها، تهران پل بود و هرکس که می خواست پیشرفت و ترقی داشته باشد، باید به تهران می رفت؛ اما امروز این طور نیست. من شاید بیش از 20 کتابم را در رشت چاپ و منتشر کردم. این امکانات، چهل سال پیش نبود به همین دلیل برای چاپ کتاب هایم باید می رفتم تهران. اما درحال حاضر دیگر احتیاجی به تهران نیست؛ همان چیزی که در تهران وجود دارد، این جا هم هست.

شما می گویید من با داستان هایم حرف می زنم. به نظرم این گفته شما تعابیر مختلفی را می تواند در خود داشته باشد. کمی دراین باره بگویید.

اینکه می گویم من با داستان هایم حرف می زنم، یعنی دوست دارم هرکسی، هر نگاهی و یا هر نظری دارد، بیرون از داستان با من مطرح کند. داستان مرا بخواند تا از دلِ داستان هایم، هرچیزی را که باید از داستان نویسی من بداند، در بیاورد. مساله این است

ادبیات امروز نسبت به دهه های 40 و 50 بسیار فرق دارد. آن روزها، تهران پل بود و هرکس که می خواست پیشرفت و ترقی داشته باشد، باید به تهران می رفت؛ اما امروز این طور نیست.

که اول شکسپیر بوده که بعد نقد آثار او به وجود آمده است. درست است یا نه؟ ولی متاسفانه این جا، پیش از آن که از او چیزی بخوانند، اول شکسپیر را نقد می نمایند. این که نمی شود! امروز مترجم زیاد شده، کتاب های ترجمه ای زیاد شده، تئوری ادبی زیاد شده و از این موارد که باید مطالعه کرد. به هرحال برای یک نویسنده سواد چیز خوبی است، باید بگیرد.

چرا داستان هایتان تاریخ ندارند؟

من در انتهای داستان هایم تاریخ نمی گذارم. تاریخ داستان هایم را در دفتری برای خودم نوشتم. چرا؟، به خاطر این که به نظر من وقتی پای داستان تاریخ می گذارید، خواننده به جای آن که داستان را بخواند، نویسنده را قضاوت می نماید؛ مثلا می گوید: فلانی قبلا بهتر می نوشت، حیف شد ها... ای کاش نمی نوشت.

این دنیای است که نویسنده باید در خلوت خودش با خودش داشته باشد. شاید داستانی که دیروز نوشتم خیلی بدتر از داستانی باشد که 50 سال پیش نوشتم و بالعکس. در نتیجه این رفت و آمد فکری متعلق به نویسنده است. به همین دلیل من در خاتمه داستان هایم تاریخ نمی گذارم.

شما در طول سال های فعالیت در حوزه داستان نویسی بیش از 500 داستان نوشتید.

100 تا بگذار روی این عدد. تقریبا 600 داستان از من چاپ شده است.

بله؛ تعداد 600 داستان در طول 64سال می شود حدود 90 داستان در سال. از زمانی که برای نگارش داستان هایتان اختصاص می دهید بگویید.

باید بگویم گاهی حتی خودم تعجب می کنم؛ چراکه پیش می آید که در عرض یک ماه، 10 داستان بنویسم. گاهی هم شده که مدت ها، حتی نمی توانستم یک جمله بنویسم. این ها حالاتی است که هر نویسنده ای در یک دنیا خاص، با کارهای خودش برخورد می نماید.

من روی هیچ شاخه ای ننشستم. من نه نقد بلدم، نه در این حوزه اظهارنظری نموده ام و نه چیز دیگری. من فقط روی یک شاخه نشستم که آن هم داستان بود. داستانی که امروزه این همه برای خودش پرو بال پیدا نموده، در دوران ما مسخره می شد که داستان یعنی چه؟!، چرا؟.... چون شعر مطرح بود، آن هم غزل. ما نمی توانستم در یک داستان صدایمان را نازک کنیم، کلفت کنیم، پایین بیاوریم که دیگران را تحت تاثیر قرار دهیم. به فرض اگر شما بخواهید رمان جنگ وصلح یا آناکارنینا را بخوانید، با همان صدا می خوانید؟ نه. این است که داستان ابزار خودش را دارد. داستان، هنر بورژوازی است؛ یعنی از شکم بورژوازی متولد شده است و با حکایت فرق دارد.

اولین کتاب هایی را که خواندید، به خاطر دارید؟ تاثیری که از آن ها دریافت کردید، چگونه بود؟

در سن پایین طوری زندگی کردم که کتاب های باارزش کم خواندم؛ خیلی کم خواندم. کتاب هایی که می خواندم بیشتر کتاب های احساسی بود ولی وقتی به کتاب خوانیِ جدی افتادم، اولین کتابی که خواندم کتاب همسفر من نوشته ماکسیم گورکی بود. چون گورکی کسی بود که تحصیلات نداشت و این طرف و آن طرف زندگی می کرد، زندگی اش و دنیاش را نزدیک به خودم می دیدم. و بعد کم کم این دنیا پیش رفت و من با آنتوان چخوف آشنا شدم و با او ادامه دادم. آن لحظه های خیره نماینده چخوفی را شناختم. و مساله دیگر، چون آقای گورکی سواد نداشت، سعی می کرد دیالوگ های دانشمندانه به کار ببرد که مثلا بگوید بنده هم باسواد هستم، این طور نیست از این مسائل اطلاعی نداشته باشم. کم کم فهمیدم که استفاده از چنین دیالوگ هایی را باید حذف کرد، یعنی به صورت غریزی دریافتم این که معلومات پراکنی کنی یا کلمات قصار به کار بگیری، به پیشبرد داستان یاری نمی نماید. داستان باید، اجرایی داشته باشد.

وقتی شما شکسپیر می خوانید، می بینید که آهنگ کار او فرق دارد با نویسنده ای مانند چخوف. آثار شکسپیر حماسی است. آنتوان چخوف در داستان وانکا از پسر بچه یتمی می نویسد که در یک روز برفی در کریسمس تنهاست و برای پدربزرگش نامه می نویسد. یا در داستان اندوه، درشکه چی ای را نشان می دهد که پسرش را از

داستان، هنر بورژوازی است؛ یعنی از شکم بورژوازی متولد شده است و با حکایت فرق دارد.

دست داده است. او از خانه بیرون می آید تا یک نفر را پیدا کند تا با اون درد و دل کند اما هر کسی درد خودش را دارد. و بعد می رود طویله و با اسبش حرف می زند. آثار چخوف عمومیت دارد؛ یعنی شما وقتی آثار او را می خوانید، می توانید از آن بار بگیرید. اما بعضی کتاب ها هستند که ذات خودش را دارند و به خودش ختم می شود. این ها استثناهای ادبیات هستند.

چه شد که فهمیدید می توانید بنویسید. اصلا چه شد که نوشتید؟

من که مدرسه را ترک کردم، مطرود خانواده شده بودم؛ چراکه در دوره ما، تحصیل یک ارزش بود. آن زمان وقتی در کوچه ها می گشتم، یک دفتر 80 برگ داشتم که چیزهایی از این طرف و آن طرف برمی داشتم و در آن می نوشتم، مثل این که هرچه کنی به خود کنی، گر همه نیک و بد کنی و یک مدتی این کار را می کردم. بعد از مدتی آغاز به خواندن کردم و بعد کم کم نوشتن را آغاز کردم. در واقع نمی دانم چطور نویسنده شدم اما هر داستانی را که به خاتمه می رساندم، داستان دیگری برای نوشتن داشتم.

سال 52 بود که آرزو داشتم 30 قصه بنویسم و کتابی به نام 30 قصه منتشر کنم. از چرخ روزگار آن 30 قصه، شد 30 کتاب. اما آن زمان اصلا نمی توانستم بنویسم؛ در یک حالت برزخ زندگی می کردم. الان هم گاهی حوصله نمی کنم حتی یک سطر از داستانم را بخوانم.

اولین داستان تان چگونه و در چه حال و هوایی خلق شد؟

همانطور که گفتید؛ اولین داستانی که نوشتم سال 1336 در نشریه پرچم خاورمیانه در جنوب منتشر شد که از اول تا آخرش همه غلط دستوری داشت. آن وقت ها باورم نمی شد؛ اما این داستان من بود.

در آن زمان، از نویسندگان معاصر، کتاب های چه نویسندگانی در بازار بود؟

پیش تر روزنامه نگاری در مصاحبه ای از من سوالی پرسیدند و در پاسخی که از طرف نوشته شده بود، آوردند که من زودتر از احمد محمود داستان نوشتم. اصلا این طور نبود. یعنی من گفته بودم که از کسان دیگری زودتر داستان نویسی را آغاز کردم؛ برای مثال محمود دولت آبادی یا هوشنگ گلشیری. به هرحال داستان ها تاریخ دارند. اما درباره آقای احمد محمود نه. ایشان هم سن شان بالاتر از من بود، هم پیشکسوت بود و هم زودتر از من کتاب منتشر نموده بود. ایشان سال 1336 کتاب منتشر کردند. نباید این مساله باعث سوءتفاهم بشود. آدم هایی بودند که مرا زیر سوال بردند و از من پرسیدند که شما برچه اساس گفتید که زودتر از احمد محمود داستان نوشتید؟! اما من چنین چیزی نگفتم. من هوشیاری و عقل دارم. من سال هاست که در ادبیات بودم و هستم. البته اینکه من از کسانی زودتر داستان نویسی را آغاز کردم یا کسانی دیگر زودتر از من، این نشانه ارزش نیست. ارزش هر نویسنده در کارهایش مشهود است. نگاه من به این بُعد از داستان نویسی همین است. خیلی دوست داشتم که موقعیتی پیش بیاید تا بگویم من چنین منظوری نداشتم.

احمد محمود نویسنده ای دوست داشتنی بود. من در رمانم از او یاد نموده بودم و نوشتم که جایی که من رفتم، قبل از من احمد محمود زیرپا گذاشته بود. ایشان نویسنده شریفی بود که از نزدیک می شناختمش و نمی خواهم حق ایشان ضایع شود. به علاوه این که دیرتر نوشتن و یا زودتر نوشتن که ارزش نیست. بسیاری بودند که 10 سال زودتر از من نوشتن را آغاز کردند و دیگر از آن ها خبری نیست و بالعکس. ولی وقتی درباره فرایند ادبیات صحبت می شود، ناچار باید یک تاریخ داده شود.

بخشی از زندگی تان در تهران گذشت. در باره آن دوره بگویید و اینکه آیا زندگی در تهران تاثیری در ادبیات شما داشته است؟

در تهران، در ریخته گری کار می کردم. باید خودم را نشان می دادم؛ درنتیجه، روزانه حدود 12 ساعت کار می کردم تا بدانند من آنجا حضور دارم. از آنجا که به کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان رفتم، فضا فرهنگی بود. خوشبختانه کتابخانه ای

یک نفر نیست که بگوید حالت چطور است. من از این بابت دلگیر یا دلخور نیستم و هیچ انتظاری هم ندارم. اما آدمی را که این تعداد کتاب چاپ نموده، نمی توان از ادبیات حذف کرد. ما غریب پرستیم.

در طبقه پایین بود که من تمام وقتم را در این کتابخانه مشغول کتاب خواندن بودم. چون تجربه کار را داشتم، به همین دلیل بیکاری و یکنواختی به من هجوم نمی آورد. قدر وقتم و زندگی ام را می شناختم. آنجا خیلی کتاب خواندم و با بچه ها بسیاری آشنا شدم. نویسنده های بسیاری را دیدم و با بسیاری آشنا و رفیق شدیم؛ اما هیچ وقت از کسی چیزی نخواستم. خودم به تنهایی کار کردم و به تنهایی نوشتم. در تمام مدت به تنهایی نوشتم. لحظاتی بود که از پا افتادم اما دوباره بلند شدم. دوستی هایم بدون هیچ چشم داشتی بود. من هم با جوامع روشنفکری سروکار داشتم و هم جوامع کارگری؛ به قول امروزی ها فرودستان و بالادستان. دنیاِ هر دو را می شناختم. من 6 رمان نوشتم که در یک رمان زندگی ام را روایت کردم؛ که چگونه کارمند کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان شدم و...

چرا هیچ وقت از این روابط استفاده نکردید؟

خیلی جالب است. بله، استفاده نکردم ولی بعد چه شد؟ اگر از این روابط استفاده می کردم باید یک آدم محفلی می شدم؛ یعنی زندگی ام باید با حرف و حدیث می گذشت و مرا قانع می کرد. دیگر نمی توانستم آن تنهایی را داشته باشم. من این را می دانستم. و زندگی ام هم این طور بود که امکان نداشت بتوانم با آن ها دمخور باشم، شب و روز. من کار دیگری داشتم. ولی وقتی که تنها بودم باید یک مفهومی را برای وقتم کنار می گذاشتم. بله در آن روزها از این روابط استفاده نکردم، همه چیز شفاهی بود و به هرحال کتابی هم از من منتشر نشد اما بعدها که این همه کتاب منتشر کردم و داستان نوشتم، چرا آب از آب تکان نخورد؟ حالا که این کتاب ها منتشر شد، مگر چه شد؟ این ها که واقعیت دارد! درست است یا نه؟ چرا کسی این ها را بررسی نمی نماید، تحلیل نمی نماید؟ این ها دنیا بینی من است. من گلایه ای ندارم. کار از گلایه گذشته. برای من، مفهوم این است که داستان بنویسم.

جایی گفتید نوشتن مرا سرپا نگه می دارد. این روز ها را چطور می گذرانید؟ هنوز دست به قلم می برید و داستان می نویسید؟

الان که سنی از من گذشته و دیگر آن نیروی جوانی را ندارم. ولی با این حال اگر بگویم که به مقدار چهار نفر کار می کنم، باور کنید. نه این که کار خانه می کنم یا چنین کارهایی... نه. همسرم تمام این کارها را به تنهایی انجام می دهد. شما می دانید که خرید روزانه و اداره کردن خانه کار دشواری است، اما همسرم تمام این کارها را انجام می دهد. من وقت آزاد زیاد دارم و این زمان را باید طوری پُر کنم و گاهی با خواندن کتاب، گاهی با گوش دادن به موزیک ایرانی یا خارجی این زمان را پر می کنم.

همواره یک فکریت داشتم؛ همواره دنبال معنا می گردم. آدمی که دنبال معنا می شود، آدم سیاه بختی است؛ آدم بدبختی است. یعنی آدم ناراضی ای که همش یقه خودش را باید بگیرد و این زندگی را سخت می نماید.

یعنی می خواهید بگویید داشتن اندیشه برای نویسنده آزاردهنده است.

بله. گاهی از تماشا ناهموارها آزرده می شوم. خب من در دوران نویسندگی ام این همه زحمت کشیدم اما می بینم که کتابم ... حالا شما برای مصاحبه سراغ من را گرفتید؛ اما یک نفر نیست که بگوید حالت چطور است. من از این بابت دلگیر یا دلخور نیستم و هیچ انتظاری هم ندارم. اما آدمی را که این تعداد کتاب چاپ نموده، نمی توان از ادبیات حذف کرد. ما غریب پرستیم. شما نگاه کنید اگر در خارج، در آمریکای لاتین برای مثال آقای مارکز، یوسا یا کسان دیگر، سرشان را می خاراندند، می نویسند که ساعت سه ونیم بعدازظهر بود که ایشان سرشان را خاراند. اما این جا اصلا کسی نمی گوید حالت چطور است. فکر کنید چطور می شود از راه نویسندگی زندگی کرد؛ تازه برای کسی که خیلی هم پرکار باشد، امکان ندارد. اگر من همین کتاب ها را نداشتم، تمام دنیای من فرق می کرد. اما امروز همان راه را می روم که 50 سال پیش می رفتم. و تازه بدتر از آن این است که بعد از این همه مدت بخواهی خودت را اثبات کنی. من جامعه خودم را می شناسم، و هیچ نوع گلایه ای هم ندارم.

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران