چرا فیلم آواتار 2 با دو میلیارد دلار فروش همچنان از لحاظ فرهنگی بی اهمیت به نظر می رسد؟
به گزارش وبلاگ همصحبت، در آواتار 2: راه آب (Avatar 2: The Way of Water) سیگورنی ویور (Sigourney Weaver) در نقش دو شخصیت بازی می نماید: هم یک نوجوان ناوی (Navi)، هم مادر انسان زیست شناس او که در فیلم اول دار فانی را وداع گفت. بعلاوه آواتار 2 فروش گیشه ای 2 میلیارد دلاری داشته است. وجه اشتراک این دو حقیقت چیست؟ هردو بسیار سوال برانگیزند.
سوال اینجاست: این فیلم چطور این همه پول درمی آورد؟ غیر از این، این فیلم چرا این همه پول درآورده است؟
پیروزیت چشم گیر راه آب باعث شده برخی افراد نظریه پردازی نمایند که ارقام مربوط به فروش فیلم یک عملیات روانی است که استودیوی قرن بیستم و شرکت مادرش دیزنی علیه مردم آمریکا راه انداخته اند.
تئوری های توطئه به کنار، بحث های فعلی پیرامون آواتار 2 تا حد زیادی شبیه به بحث های صورت گرفته پیرامون آواتار در سال 2009 به نظر می رسند: جیمز کامرون بزرگ ترین فیلم تاریخ را ساخته بود، ولی کسی آن را به خاطر نداشت. این عجیب است که فیلمی که این همه پول درآورده، اثری است که انگار هیچ کس درباره آن حرف نمی زند.
ولی این تنها راه برای فکر کردن درباره پیروزیت مالی آواتار نیست و نباید هم اینطور باشد. وقتی به این که چه چیزی باعث می گردد دنباله آواتار کار کند عمیق فکر کنید و از خود بپرسید که مردم چرا به سینما می روند تا آن را تماشا نمایند، این سوال ها باعث می شوند که گفتگوی بزرگ تر و مهم تری شکل بگیرد: پیرامون این که آنچه در نظرمان اهمیت فرهنگی دارد چیست، چگونه بدون این که خودمان متوجه باشیم، به ما آموزش داده شده تا اهمیت فرهنگی را مشخص کنیم و رویکرد موذیانه و تقریباً تحسین برانگیزی که جیمز کامرون - تا جایی که توانسته - به وسیله آن این پیش فرض ها را پس زده چیست.
آواتار روش معیار برای مقدار گیری اهمیت فرهنگی را ساختارشکنی نموده است
مهم ترین بحث پیرامون تاثیر فرهنگی این است که چگونه آن را مقدار گیری می کنیم. متاسفانه هرچه مردم بیشتر درباره چیزی حرف بزنند، تاثیر آن بیشتر می گردد. طبق این معیار، فیلم های مارول و جنگ ستارگان (که مالک هردو دیزنی یعنی شرکت مادر آواتار است)، برترین مثال در این زمینه هستند. هرکس که کوچک ترین درگیری ای با فرهنگ عامه داشته باشد، احتمالاً چه بخواهد چه نخواهد در جریان پروژه هایی که در بستر مارول و جنگ ستارگان ساخته می شوند قرار خواهد گرفت. مثلاً در حال حاضر مارول قرار است مرد مورچه ای و زنبورک: کوانتومینیا (Ant-Man and the Wasp: Quantumania) را منتشر کند و در حوزه جنگ ستارگان نیز فصل سوم مندلورین (The Mandalorian) در راه است.
یک علت مهم برای این که چرا این پروژه ها همواره پس فکر مان هستند این است که خود استودیوهای سازنده این آثار به ما اجازه نمی دهند فراموش شان کنیم، چون آن ها سیستم هایی هستند که به گونه ای طراحی شده اند که به هیچ کس اجازه ندهند پروژه بعدی شان را فراموش کند. مثلاً فیلم های مارول معروف به این هستند که پس از خاتمه تیتراژشان تیزری از فیلم بعدی پخش می گردد. این خودش استراتژی ای برای این کار است. هر فیلم بخشی از یک ابرروایت بزرگ است و معمولاً نقشی محوری در پیشبرد این ابرروایت دارد.
غیر از فیلم ها، با تعداد زیادی سریال، تک اپیزودهای ویژه، کنفرانس های مطبوعاتی، کمیک بوک، ویدئوگیم، اسباب بازی، اکشن فیگور و تعداد زیادی محتوای دیگر مربوط به مجموعه های مشهور طرفیم، طوری که قرار نگرفتن در معرض مجموعه هایی چون مارول، جنگ ستارگان، هری پاتر و حتی پوکمون عملاً غیرممکن است.
عاملی که باعث شده آواتار یک مورد عجیب به نظر برسد این است که گویا وقتی پای این مجموعه در میان است، دیزنی و تهیه نمایندگان اصلاً نگران این مسائل نیستند. تا به امروز در این مجموعه دو فیلم منتشر شده و بین هرکدام بیشتر از یک دهه فاصله بوده است. بسته به فروش هر فیلم (البته اگر همه یشان به مقدار راه آب فروش بروند جای نگرانی نیست)، قرار است سه فیلم دیگر در این مجموعه منتشر شوند. انتشار فیلم پنجم برای سال 2028 برنامه ریزی شده و اساساً هرکدام قرار است عنوانی مستقل باشد.
رایان برودریک (Ryan Broderick)، خبرنگاری که تمرکزش روی فرهنگ و ترندهای اینترنتی است، به من شرح داد: وقتی به مجموعه آواتار نگاه کنید، می بینید که یک اثر اوریجینال است. درست است که پیرنگ کلی آن چندان خلاقانه نیست، ولی هیچ کتاب یا کمیک بوک دیگری نبود که آواتار از روی آن ساخته شده باشد و در آن دهه ای که ساختن فیلم تازه طول کشید، هیچ رمانی برای بسط دادن جهانی آواتار نوشته نشد. […] بیشتر آثار تفریح ژانری طوری تکامل پیدا نموده اند که انگار برای جوامع هواداری (Fandom) ساخته می شوند. ولی نکته عجیب آواتار این است که برای جامعه هواداری ساخته نشده و اگر هم جامعه هواداری داشته باشد، اعضای آن جز خود فیلم ها هیچ محتوای دیگری ندارند تا به آن رجوع نمایند.
کاور 360 درجه آواتار مدل GK-S21F مناسب برای گوشی موبایل سامسونگ Galaxy S21 FE
15 %
170,000
144,500 تومان
مشاهده و خرید
اگر آواتار را بر اساس معیارهایی بسنجیم که تا به امروز با تکیه بر آن ها اثرگذاری فرهنگی را مقدار گیری می کردیم، این تصور که آواتار اثر فرهنگی ندارد تقویت می گردد. همین که سر پیروزیت تجاری فیلم گیج شده ایم نشان می دهد که چقدر برای مغز ما ایجاد تمایز بین پیروزیت مالی و اهمیت فرهنگی سخت شده است. به هر حال هر چیزی که از لحاظ تجاری پیروز باشد، باید از لحاظ فرهنگی نیز قدرتمند باشد، نه؟
ولی به این فکر نموده اید که شاید غنای فرهنگی اصلاً هدف کامرون نبود؟ آیا این را در نظر گرفته اید که ایده تاثیر فرهنگی صرفاً یک سراب کاپیتالیستی است که استودیوهای فیلمسازی به خورد مردم می دهند تا بقای خود را تضمین نمایند؟
جی.دی کانر (J.D. Connor)، استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در دپارتمان فیلم که یکی از تخصص هایش آنالیز جنبه های مالی صنعت تفریح است، به من گفت پیش از انتشار آواتار در سال 2009، استودیوها دنبال این بودند تا علتی تازه و قانع نماینده برای مردم پیدا نمایند تا به سالن های سینما برگردند. در این نقطه بود که مارول پیروز شد فرهنگ را از نو تعریف کند: جوش دادن معامله ای که مطابق با آن، بقای هر مجموعه کاملاً به فروش آینده فیلم هایی که هنوز ساخته نشده بودند وابسته بود. به همین ترتیب آواتار از ضمیر جمعی فرهنگی مردم خارج شد، چون جهان سینمایی مارول روش متفاوتی برای وجودیت داشتن در آن پیدا کرد. در جهانیی که به تازگی رکود مالی سال 2008 را پشت سر گذاشته بود، مارول بالاخره تعریف تازهی از اهمیت فرهنگی ارائه داد.
همان طور که کانر می گوید، آواتار مجموعه ای است که - تا حد زیادی به خاطر پیروزیت تجاری اش - ساز و کاری مشابه با یک سری مجموعه قدیمی همانند بیگانه (Alien) و سیاره میمون ها (Plant of the Apes) دارد. یعنی با وجود این که محتوای مکملی چون اسباب بازی و تی شرت و… برای خرید وجود داشت، جذابیت اصلی خود فیلم ها بودند، نه چیز دیگر.
طبق گفته کانر: در آن دوران، بعید بود در جلسه ای وسط مراحل فراوری کسی بگوید: هی جیم، قطار هوایی این فیلم تو شهربازی قراره چجوری باشه؟ اسباب بازی این فیلم قراره چه شکلی باشه؟ درحالی که کسانی که مشغول ساختن فیلم های مارول هستند، چنین گفتگوهایی را با یکدیگر دارند.
با توجه به جو مالی فعلی و ساز و کار این فیلم ها، نادیده گرفتن این عوامل اصلاً عاقلانه نیست.
کانر گفت: مطمئنم کامرون هم اکنون مجبور است چنین رویکردی اتخاذ کند. شاید وقتی داشتند در دیزنی نمایش پاندورا: جهانی آواتار (Pandora: The World of Avatar) را می ساختند با او مشورت کردند، ولی مطمئناً این موضوع جزو اولویت هایش نبود.
چرا پیروزیت مجموعه آواتار اینقدر نامرئی به نظر می رسد؟
همچنان که آواتار 2 در حال تبدیل شدن به یکی از پرفروش ترین فیلم های تمام دوران است، سوالی مهم درباره آن مطرح می گردد: چه کسی در حال تماشای این فیلم است؟ آدم ها؟ این آدم ها در اتاق کنار ما هستند؟ (شرح مترجم: اشاره به جمله طنزی که از زبان روان شناس ها بیان می گردد.)
یکی از دلایل سوال برانگیز بودن این مسئله این است که آواتار جامعه هواداری پرسروصدا و قابل مشاهده ندارد. با توجه به این که مجموعه هواداران پر و پا قرص ندارد، به نظر می رسد که نباید اینقدر عملکرد خوبی داشته باشد. عاملی که باعث می گردد دقت پیش فرض هایمان درباره فیلم ها هرچه بیشتر پایین بیاید، این است که آواتار 1 و 2 جزو فیلم های آمریکایی نادری هستند که در خارج از آمریکا عملکرد بهتری دارند.
کانر به من گفت: با این که عملکرد آواتار در آمریکا بسیار خوب است، عملکرد آن خارج از آمریکا فوق العاده است. مثلاً تاپ گان ماوریک (Top Gun Maverick) یک فیلم 50-50 است. یعنی 50 درصد از فروش آن متعلق به داخل آمریکاست و 50 درصد آن متعلق به خارج از آمریکا. ولی در خصوص راه آب، رقم فروش بین المللی فیلم به 70 الی 75 درصد افزایش پیدا می نماید.
در لحظه نوشته شدن این مطلب آواتار 2 حدود 2.1 میلیارد دلار فروش داشته است. طبق آمار به دست آمده از Box Office Mojo، حدود 620 میلیون دلار آن از مخاطبان آمریکایی به دست آمده است. طبق گفته کانر این رقم قابل احترامی است. با این حال اگر به لیست پرفروش ترین فیلم ها بر اساس گیشه داخل آمریکا نگاه کنید، فیلم هایی چون جنگ ستارگان: نیرو برمی خیزد (Star Wars: Force Awakens)، انتقام جویان: خاتمه بازی (Avengers: Endgame) و مرد عنکبوتی: راهی به خانه نیست (Spider-Man: No Way Home) همه حداقل فروش 800 میلیون دلاری دارند. عایدی گیشه ای و تعداد فروش بلیط ها قابل تبدیل به یکدیگر نیستند (علت اصلی اش این است که بلیط آیمکس و سه بعدی گران تر است و این قیمت گران تر به رقم فروش کلی اضافه می گردد)، ولی در نظر گرفتن این نکته که مجموعه های غیر آواتار در آمریکا به مراتب پرطرفدارتر هستند، ممکن است باعث گردد آمریکایی ها پیروزیت آواتار 2 را دست کم بگیرند.
از طرف دیگر، فروش آواتار در خارج از آمریکا نزدیک به 1.5 میلیارد دلار است. هیچ کدام از رقبای آواتار داخل آمریکا توانایی رقابت با فروش آن خارج از آمریکا را ندارند. اگر این رقم را دقیق تر آنالیز کنیم، می بینیم که فروش فیلم در چین 229 میلیون دلار، در فرانسه 130 میلیون دلار و در آلمان 119 میلیون دلار است. این محبوبیت سوالی برمی انگیزد: آواتار چه ویژگی ای دارد که باعث شده مردم سرتاسر جهان آن را دوست داشته باشند؟
کانر در تعریف از کامرون و فیلم هایش از واژه بدون اصطکاک استفاده می نماید. علت جذابیت فیلم های او این است که او می تواند خط روایی ای فراوری کند که همه می توانند درک نمایند و از آن لذت ببرند. شاید این نگاه ساده انگارانه یک جور طعنه زنی مخفیانه باشد، ولی کانر به من اطمینان خاطر داد که اینطور نیست.
کانر گفت: فیلم های بسیاری هستند که خطوط روایی و پیرنگ های ساده دارند، ولی هیچ کدام شان نصف آواتار هم پیروز نیستند. مثلاً کانر اعلام نمود که بسیاری از فیلم های محبوب دیزنی و پیکسار در روسیه عملکرد خوبی ندارند. طبق باور کانر، راز پیروزیت کامرون کمال گرایی دیوانه وار اوست که اثر آن را در قصه گویی اش نیز می توان دید.
کانر شرح داد: هیچ کس به مقدار او از ساز و کار فیلم های بزرگ آگاهی ندارد، ولی نکته اینجاست که وقتی در حال تماشای فیلم های کامرون هستید، اثری از این آگاهی نمی بینید. یعنی وزن و سنگینی دانشش را حس نمی کنید. همه ناخالصی ها از سر راه کنار می روند، چون او کل دانشش درباره قصه گویی را به شکلی بسیار دقیق فیلتر می نماید و به ساختارهای داستانی بسیار ساده ای تبدیل می نماید که در آثارش می بینم. این مهارتی فوق العاده است!
اساساً کامرون استاد ترجمه کردن تمام قطعات متحرک پشت دوربین به تمام چیزهایی است که تماشاچیان وقتی به سالن سینما می روند، می خواهند ببینند و حس نمایند. این مهارتی نیست که تشخیص دادنش راحت باشد، ولی وقتی کارگردان ها فاقد این درک هستند، اثرش بسیار واضح است. اگر هم کامرون جایی خرابکاری می کرد، اثرش بسیار واضح می شد، خصوصاً با توجه به جهان پیچیده ای که فیلم های آواتار در آن واقع شده است.
استعداد ذاتی کامرون در زمینه فیلتر کردن دانشش درباره قصه گویی باعث شده او بتواند ایده های دیوانه واری چون انسان های گربه نمای غول پیکر، بچه ها وحشی و حیوانات سمی را با داستانی درباره عطش سیری ناپذیر انسان ها برای مصرف گرایی ترکیب کند. شاید اگر کارگردان دیگری این ایده ها را در کنار هم به کار می گرفت، مخاطبان سینما را پس می زد، ولی در دستان کامرون این ترکیب به خوبی جواب می دهد.
ماگ طرح فیلم آواتار مدل NI1651
84,000 تومان
مشاهده و خرید
برودریک، خبرنگار در حوزه فرهنگ اینترنتی شرح داد: جهانسازی [فیلم های کامرون] برای یک فرد از همه جا بی خبر کاملاً غیرقابل درک است. ولی رویکرد کامرون در این زمینه که این که من فیلمی بسازم که ممکن است مردم آن را نفهمند مهم نیست تا حدی تحسین برانگیز است. به طور کلی منطق فیلم های مجموعه محور را زیرپا می گذارد.
البته برودریک اذعان دارد که این مجموعه جنبه های قابل همذات پنداری دارد، مثلاً این مورد که جیک سالی، شخصیت اصلی مجموعه، اولین انسان از بوستون است که به فضا رفته. و به نظر من یکی دیگر از نقاط قوت کامرون این است که می داند چطور شرورهایی طرح ریزی کند که به طور جهان شمول منفور هستند.
برودریک گفت: هیچ کس بهتر از کامرون شخصیتی را که یک حرام زاده واقعی است نمی نویسد. مثل ترمیناتورهای پلید، شرور تایتانیک و…
تشخیص دادن این که مردم از چه چیزی متنفرند یک مهارت است، و طبق نظر برودریک، مهارت کامرون در این زمینه حاکی از ارتباط نزدیک او با مخاطبانش است. او می داند که چه چیزی از لحاظ احساسی رویشان تاثیر می گذارد؛ می داند چه نوع شخصیتی خونشان را به جوش می آورد؛ معمولاً چنین شخصیتی تجلی طمع و اختلاف طبقاتی است. او بلد است چطور چیزهایی که ما را عصبانی می نمایند به شخصیت هایی که روی پرده نقره ای ما را عصبانی می نمایند، تبدیل کند.
از طرف دیگر، فیلم های آواتار به شکلی زیرکانه هر تصوری را پیرامون این که قهرمانان قصه آمریکایی هستند از بین می برند، در حالی که برخی فیلم های دیگر به طور ضمنی به آمریکایی بودن قهرمانان شان اشاره می نمایند. بعلاوه فیلم های آواتار در هسته خود داستان هایی هستند که درباره خطر عدم محافظت از محیط زیست هشدار می دهند. این دو عامل - یعنی آمریکایی نبودن قهرمان ها و پیغام حفاظت از محیط زیست - هردو تاثیر قابل توجهی روی افزایش جذابیت فیلم ها برای مخاطبان خارج از آمریکا دارند، در حالی که شاید مخاطبان آمریکایی فیلم متوجه این مسئله نباشند.
با این که همه دلایل ذکرشده شرح های تامل برانگیزی درباره علت جذابیت آواتار هستند، شاید ساده ترین و متقاعدنماینده ترین علت این باشد که مردم می خواهند در سالن های سینما فیلم هایی را تماشا نمایند که برای سالن های سینما ساخته شده اند. وقتی آواتار در سال 2009 روی پرده رفت، مردم کرور کرور به تماشای آن شتافتند. از آن زمان تا به امروز، فرهنگ فیلم تماشا مردم عوض شده است، ولی یک اصل ثابت مانده و آن هم این است که مردم برای تماشای فیلم های اکشن و بلاک باستر همانند آواتار همچنان به سینما می روند.
برودریک گفت: ما علاقه مردم برای تماشای صحنه های شگفت انگیز را دست کم می گیریم. جیمز کامرون هیچ گاه از ساختن فیلم هایی با چنین صحنه هایی دست برنداشت.
و مردم هم از تماشای فیلم هایش دست برنداشته اند.
منبع: Vox
منبع: دیجیکالا مگ